ARAMIZDAN AYRILIŞININ 40. YILINDA PROF. DR. MÜMTAZ TURHAN SEMPOZYUMU
Editör: M. Çağatay Özdemir, Galip Yüksel ve arkadaşları Yazılma tarihi: 2009
Gazi Üniversitesi Rektörlüğü, Ankara 2009 ISBN: 978-975-507-187-9
Dil: Türkiye Türkçesi Türü: Kitap Alt türü: Sosyal bilimler
Dosya uzantısı: pdf Dosya hacmi: 12806KB
Bu eseri üyemiz İskender temin etmiştir. İndirmek için tıklayınız
Vefatının 40. yılında (1969- 2009) büyük Türk Milliyetçisi, sosyal pskikolog Prof. Dr. Mümtaz Turhan anısına bir sempozyum düzenlendi. Sempozyum insiyatifi ve yükün önemli kısmı Prof. Dr. Mehmet Çağatay Özdemir ve Prof. Dr. Galip Yüksel tarafından taşındı. Gazi Üniversitesi'nin o tarihteki rektörü Prof. Dr. Rıza Ayhan'ın desteği ile gerçekleşen sempozyumda verilen bildirilerin tümü bu kitaptadır.
Bilgi notu:
SEMPOZYUM DÜZENLEME KURULU BAŞKANI
PROF. DR. M. ÇAĞATAY ÖZDEMİR’İN KONUŞMASI
Değerli Öğretim Üyeleri, Sevgili Gençler,
Günümüz genç kuşak akademisyenlerin ve kültürle ilgili alanlarda öğrenim gören üniversite öğrencilerin adım sıkça duymadıkları Prof. Dr. Mümtaz Turhan, 60 yıllık ömrüne sığdırdığı bilimsel çalışmalanyla 1950’li yıllarda Türkiye’nin kalkınma meselesini kültür değişmesi ve Garplılaşma çerçevesinde ele almaya başladığında Türkiye hızla 27 Mayıs 1960 darbesine sürükleniyordu. 1950li yıllarda öğrenim gören üniversite öğrencileri ile Türkiye’nin sosyal, siyasal, ekonomik ve kültür soranlarına ilgi duyanlan cezbetmeye başlayan Mümtaz Turhan’ın Türkiye gerçekliğim bilimsel perspektiften ele alan eserleri, 1960 sonrasında giderek yoğunlaşan ideolojik tartışmaların Türkiye’nin düşünce havasına egemen oluşuyla sadece belli bir kesimin dikkatini çekmeye devam etti.
İdeolojik tercümelerle beslenen kesimlerin, düşüncelerini yalandan tanıma fırsatı elde edemediği Prof. Dr. Mümtaz Turhan Türkiye’nin yetiştirdiği önemli bilim adamlann’dan biriydi. Sosyal bilimler alanında yurt dışında doktora eğitimi almış kişilerin 1950 öncesi bir elin parmaklan kadar az olduğu düşünüldüğünde, yetkin zekâsı ve güçlü bilimsel alt yapısı ile Mümtaz Turhan’ın biri Almanya’da diğeri İngiltere’de yaptığı doktora tezinin ötesinde, onun bilim adamlığı tavn Türkiye’nin Tanzimat döneminden beri işin içinden çıkamadığı bir mesele olan Garplılaşmaya bitim açışından bakmanın zaruri olduğunu belirtmesi, Bati karşısında yenik düşmüş zihinlere moral kaynağı oldu. Mümtaz Turhan, Bati medeniyeti karşında ezilmemenin yolu olarak Türk aydınlanna, bilimsel zihniyete sahip olunmadan hiçbir meselenin çözümlenemeyeceğini, acilen milletin değerleriyle zıtlaşmayan bitim adanılan yetiştirilerek, meselelere bilimsel zihniyetle bakılarak Türkiye’nin yoluna devam etmesi gerektiğim öğütledi. Mümtaz Turhan kültür değişmeleri sorununu bilim zihniyetinin bütün imkânlannı kullanarak ve milletinin kalkınma sevdasına sanlarak sağlam bir zeminde çözümlemiş ve birçok aydının yabancı ideolojilerin tuzağına düşmesine engel olmuştur.
Maalesef Mümtaz Turhan da, Cemil Meriç, Nurettin Topçu, İdris Küçükömer, Sabri Ülgener ve öğrencileri Erol Güngör ile Yılmaz Özakpmar gibi unutuldu gitti. Türkiye'nin seçkin sosyal bilimcilerden biri olan Turhan, yaşadığı dönemde anlaşılamadığı gibi vefatından sonra da gerekli ilgiyi görmedi. Türk Milletinin iki yüz yıldır Bati baskısında ve ezilmişlik duygusuyla yaşadığı değişimin neleri içerdiği ve ne anlama geldiği konusunda Mümtaz Turhan’a hiç başvurulmadı. Aramızdan ayrılışının 40. yılında Prof. Dr. Mümtaz Turhan’ın yazdığı eserlerin ve makalelerin değerini ve anlamını yeniden değerlendirmek, bir bilim adamı timsali olan ve büyük Türk Milliyetçisi Prof. Dr. Mümtaz Turhan’ı genç kuşaklara tanıtmak amacıyla yapılan bu sempozyumun gerçekleşmesine büyük desteği veren Gazi Üniversitesi Rektörü Prof. Dr. Rıza Ayhan’a, sempozyuma bildirileriyle katkı veren düşünce ve bilim adamlarımıza, sempozyum düzenleme kurulunun üyelerine üniversitem adına teşekkür etmeyi bir borç bilirim.
Saygılarımla...
PROF. DR MÜMTAZ TURHAN’IN HAYATI VE ESERLERİ
Hayatı
Mümtaz Turhan, 1908 yılında Erzurum’un Horasan (Pasinler) ilçesinin Akçataş köyünde doğmuştur. Birinci Dünya Savaşı’mn başlaması nedeniyle 1916 yılında ailesiyle birlikte Kayseri’ye göç eden Turhan, ilk ve ortaokulunu burada tamamlamıştır. Devlet burslusu olarak Kayseri’de okurken Bursa’ya oradan da Ankara nakledilen Turhan, 1927 yılında liseden mezun olmuştur.
Mümtaz Turhan, İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Felsefe bölümüne yazılmış, 1928 yılında yine devlet bursu kazanarak devlet adına Almanya’ya gönderilerek Heidelberg, Berlin ve Frankfurt Üniversitelerinde yüksek öğrenimini tamamlamıştır. Frankfurt Üniversite Felsefe Bölümünde doktora çalışmalarına Max Wertheimer’in danışmanlığında başlamış ancak 1935 yılında Metzger ile tamamlamıştır. Yurda dönen Dr. Mümtaz Turhan, İstanbul Üniversite Edebiyat Fakültesi Felsefe Bölümünde Prof. Wilhelm Peters ile birlikte Tecrübi (Deneysel) Psikoloji Kürsüsü’nü kurmuştur. 1939 yılında da “Yüz İfadelerinin Tefsiri Hakkında Tecrübi Bir Tetkik” adlı çalışmayla doçentlik unvamm almıştır.
1944 yılında Milli Eğitim Bakanlığı adına British Council bursuyla İngiltere Cambridge Üniversitesinde sosyal psikoloji alanındaki ikinci doktorasını Sir Frederic Bartlett’in danışmanlığında başlamış ve “Kültür Değişmeleri” konulu çalışmasıyla 1948 yıhnda doktorasını tamamlamıştır. Mümtaz Turhan Edebiyat fakültesine döndükten sonra 1951 yılında Profesör olmuş ve 1953-1969 yıllan arasında Tecrübi Psikoloji Kürsüsü Başkanlığı’m yürütmüştür. 1960 yılında da Tecrübi Psikoloji Enstitüsü Müdürü olmuştur. Bu iki görevi 1969 yılındaki vefatına kadar devam etmiştir. Bu görevlerinin yanında, 1949-1951 yıllan arasında Birleşmiş Milletler Sosyal Komisyonu’nda Türkiye temsilcisi, Türk Psikoloji Demeğinde Başkanlık, Sosyoloji Demeği, Muallimler Birliği, Türk Ocağı ve Türkiye Turist Demeğinin de üyeliğini yapmıştır.
Tecrübi Psikoloji alanının Türkiye’deki ilk temsilcisi olduğu gibi, sosyal psikoloji ve sosyal antropoloji alanlannın da Türkiye’de kurulmasında öncülük yapıp, önemli roller oynamışür. Bütün eserlerinde bilimsel zihniyeti ile ahlak dürüstlüğünün birbirinden aynlmaz nitelikler olduğunu işlemeye çalışmıştır. Mümtaz Turhan, oda sıkıntısı çekilen bir ortamda odasını asistanlarına bırakıp küçük bir odaya taşınabilecek kadar mütevazı, hiç kimseyi incitmeyen, insanları birbirine düşürmeyen ve herkesi seven iyilik timsali bir kişiliktir.
Yayınlarından Bazıları
A- Kitaplar
1. Kültür Değişmeleri, Sosyal Psikoloji Bakımından Bir Tetkik. İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Yaymlan (1951).
2. Maarifimizin Ana Davaları ve Bazı Hal Çareleri. İstanbul Üniversitesi İstanbul Yaymevi Matbaası (1954).
3. Garplılaşmanm Neresindeyiz? Türkiye Yaymevi (1959).
4. Atatürk İlkeleri ve Kalkınma. Şehir Matbaası (1965).
5. Üniversite Problemi. Yağmur Yaymlan (1967).
6. Toprak Reformu ve Köy Kalkınması. Çınar Matbaası (1973).
7. İçtimai Değişimler ve İçtimai Bünye (Bu eser tamamlanamadan Mümtaz Turhan vefat etmiştir.)
B- Makaleler
1. Bir Tanzimat Hastalığı. Bilgi Dergisi (1951)
2. Nasıl Bir Eğitim Sistemi? İstanbul Ticaret Odası Dergisi (1968)
3. Eğitim Fakülteleri Kanun Tasarısı. Bilgi Dergisi (1965)
4. Heyecanlarm Rolü. İstanbul Dergisi (1955)
5. Hakiki ve Sahte Kültür. İstanbul Dergisi (1954) ö.Akademi Meselesi. İstanbul Dergisi (1954)
7. Niçin Milliyetçiyiz? Millet Dergisi (1943)
8. Kültürde Değişen ve Değişmeye Mukavemet Eden Unsurlar. Tecrübi Psikoloji Dergisi (1956)
9. Mustafa Şekip Tunç. İstanbul Dergisi (1958)
10. Teknik Değişmelerin Sosyal Tesirleri. Tecrübi Psikoloji Dergisi (1956)
11. An Experimental Study On the Interpretationas of Facial Expression. Tecrübi Psikoloji Dergisi (1961)
12. Yüz İfadelerinin Tefsirine Ait Teoriler ve Tecrübelere Dair Düşünceler. İstanbul Ü. Fen-Edebiyat Fak. Yayınları (1962)
13. Aydınlık Gradyanlannm Mealen Tesirleri. İstanbul Dergisi
(1970)
14. Analysis of Cultural Changes. Sosyoloji Dergisi (1950)
15. Köy Tetkiklerinde Kullanılacak Metotlar Hakkında Bazı Düşünceler. Sosyoloji Dergisi (1958)
16. İçtimai Gruplar Arasındaki Münasebetlere Tesir Eden Faktörler. Sosyoloji Dergisi (1959)
17. Bir Tanzimat Hastalığı. Ölçü Dergisi (1957)
18. Ölçü ve Kıymet. Ölçü Dergisi (1957)
19. Türkiye’nin Ana Davaları. Ölçü Dergisi (1957)
20. Müesseselerin Islahı ve Yeniden Kurulması. Ölçü Dergisi
(1957)
21. Ana Davalarımız. Ölçü Dergisi (1957)
22. Hakiki ve Sahte Kültür. Sanat ve Edebiyat Dergisi (1954)
23. Bilgi, Kanaat, İman. Sanat ve Edebiyat Dergisi (1954)
24. Ölü Mevsim. Sanat ve Edebiyat (1954)
25. En Büyük Davamız. Sanat ve Edebiyat (1955)
26. Türkiye’de Yabancı Üniversite. Sanat ve Edebiyat (1955)
27. Geriliğimizin Sebepleri. Sanat ve Edebiyat (1956)
28. Türk Kültürünün Kaynaklarına İnmek Ne Demektir? Türk Yurdu Dergisi (1954)
29. Cemiyetlerde Üniversitenin Rolü. Türk Yurdu Dergisi (1956)
30. Üniversitelerin Vazifeleri. Türk Yurdu Dergisi (1956)
31. Köy Enstitüleri Masalı. Türk Yurdu Dergisi (1959)
32. Medeniyet Anlayışımız. Türk Yurdu Dergisi (1960)
33. Demokrasi ve İnkılaplar. Türk Yurdu Dergisi (1960)
34. İlmin İçtimai Hayattaki Rakipleri. Yol Dergisi (1962)
35. Kalkınma ve Sosyalizm. Yol Dergisi (1965)
36. Bünyesi, Fonksiyonları ve Aksaklıkları ile Üniversite Problemleri. Yol Dergisi (1966)
37. Köy Enstitüleri. Yol Dergisi (1966)
38. Millet ve Milliyetçilik. Yol Dergisi (1966)
39. Garpta Millî Kültürlerin Doğuşu. Yol Dergisi (1966)
C- Çeviriler
1. Cemiyet İçinde Fert. (Krech, Crutchfield, Ballachey’den) Millî Eğitim Basımevi. (1970)
2. Yüz İfadelerinin Tefsirine Ait Teoriler ve Tecrübelere Dair Düşünceler. (1966)
3. Aydınlık Gradyanlarının Derinlik İdraki Üzerindeki Tesirleri. (1936)
4. Beden Yapısı ve Karakter. Devlet Matbaası (1942)
5.1rk Psikolojisi. (Prof. W. Peters’ten) Rıza Kuşkun Matbaası (1944)
ö.Ergenlik ve Delikanlılık Çağı. (Prof. W. Peters’ten) Rıza Kuşkun Matbaası (1944)
7. Türk Talebeleri Üzerine Müşahadeler. Türk Yurdu Dergisi (1956)
8. Pedagoji ve Psikolojik Testler. Türk Yurdu Dergisi (1956)
İçindekiler
İÇİNDEKİLER
Açılış Konuşmaları 1
Prof. Dr. Rıza AYHAN (Gazi Üniversitesi Rektörü) 3
Prof. Dr. M. Çağatay ÖZDEMÎR (Düzenleme Kurulu Başkanı) 8
Prof. Dr. Mümtaz TURHAN Hayatı ve Eserleri 10
I. OTURUM (Doğu ve Batı) 15
Hocam Prof. Dr. Mümtaz TURHAN
Prof. Dr. Yılmaz ÖZAKPINAR, İstanbul Üniversitesi 17
Batı Medeniyeti ve Temel Unsurları: Türkiye’ye/Günümüze Yansımaları
Prof. Dr. Esin KAHYA, Ankara Üniversitesi 21
İslam Medeniyeti ve Temel Unsurları: Türkiye ,ye/Günümüz.e Yansımaları
Nevzat KÖSOĞLU, Düşünür - Yazar 33
Mümtaz TURHAN’da Batılılaşma Anlayışı
Prof. Dr. Metin ÖZKUL, Süleyman Demirel Üniversitesi 41
II. OTURUM (Kavramlar) 77
Batılılaşma, Modernleşme, Çağdaşlaşma: Kavram Farklılıkları
Prof. Dr. Bahaeddin YEDİYILDIZ, Hacettepe Üniversitesi 79
Aydın-Halk Çelişkisi ve Mümtaz TURHAN
Prof. Dr. Kemal GÖRMEZ, Gazi Üniversitesi 90
Dr. Mustafa ALTUNOĞLU, Gazi Üniversitesi 90
Türkiye’de Psikoloji, Sosyal Psikoloji ve Mümtaz TURHAN
Prof. Dr. Sibel A. ARKONAÇ, İstanbul Üniversitesi 96
İlericilik ve Gericilik: Sosyal Hayata Yansıması
Prof. Dr. Kadir CANGIZBAY, Gazi Üniversitesi 103
III. OTURUM (Milletleşme ve Modernleşme) 107
Mümtaz TURHAN, Milletleşme Sürecimiz ve Tarih Bilinci
Prof. Dr. Mehmet ÖZ, Hacettepe Üniversitesi 109
Mümtaz TURHAN’ın Bugün İçin Anlamı
Prof. Dr. Naci BOSTANCI, Gazi Üniversitesi 118
Ziya GÖKALP, Mümtaz TURHAN, Erol GÜNGÖR’ün Düşüncelerinin Günümüze Yansımaları
Prof. Dr. Özcan YENİÇERİ, Niğde Üniversitesi 126
Mümtaz TURHAN’ın Milliyetçiliğe ve Modernleşmeye Bakışı Prof. Dr. Abdullah KORKMAZ, İnönü Üniversitesi 147
IV. OTURUM (Milletleşme ve Modernleşme) 159
Kültür Değişmeleri ve Kimlik Sorunu
Prof. Dr. Nuri BİLGİN, Ege Üniversitesi 161
Mümtaz TURHAN’da Değişim Fikri: Batılılaşma ve Yerlilik
Prof. Dr. Vedat BİLGİN, Gazi Üniversitesi 189
Türkiye’de Sosyo-KültürelDeğişme: Göstergeler, Öneriler
Yrd. Doç. Dr. Serdar SAĞLAM, Hacettepe Üniversitesi 197
Fiili Âlemin Ölçeği
Dr. Kadir KOÇDEMİR, Merkez Valisi 220
V. OTURUM (Üniversite) 237
Avrupa ve Amerika’ya Öğrenci Gönderme ve Yurt Dışından Öğrenci Kabulü: Mezuniyet Sonrası İzleme ve Yönetimi
Doç. Dr. Galip YÜKSEL, Gazi Üniversitesi 239
Mümtaz TURHAN’dan Günümüze Üniversite Problemi:
Mevcut Durum ve Öneriler
Doç. Dr. Suna BAŞAK, Gazi Üniversitesi 259
Ortaçağ ve Bilimsel Zihniyeti
Doç. Dr. Ramazan ACUN, Hacettepe Üniversitesi 293
Mümtaz TURHAN ve Kültürel Okur-Yazarlık
Yrd. Doç. Dr. M. Kayahan ÖZGÜL, Gazi Üniversitesi 307
VI. OTURUM (Bilim, Teknik ve Kalkınma) 315
Bilim ve Teknik: Sosyal ve Ekonomik Alana Yansımaları
Prof. Dr. İskender ÖKSÜZ, Gazi Üniversitesi 317
Bilimin Sosyal Hayattaki Rakipleri: Sosyal Yaşama Yansımalar
Prof. Dr. Haşan SEÇEN, Atatürk Üniversitesi 332
Mümtaz TURHAN’ın Eğitim Tercihleri ve Kalkınma Açısından Değerlendirilmesi
Prof. Dr. Tayyip DUMAN, Gazi Üniversitesi 347
Mümtaz TURHAN’da Köy ve Kalkınma: Mevcut Durum ve Öneriler
Yrd. Doç. Dr. Yıldız AKPOLAT, Atatürk Üniversitesi 362
VII. OTURUM (Eğitim) 381
Mümtaz TURHAN ve Karakter Eğitimi
Prof. Dr. Haşan BACANLI, Gazi Üniversitesi 383
Gelecek Kuşak Öğretmenlerin Nitelikleri: Mevcut Durum ve Öneriler
Prof. Dr. Mehmet ŞİŞMAN, Eskişehir Osmangazi Üniversitesi. 392
Yabancı Dil Sorunu: Mevcut Durum ve Öneriler
Prof. Dr. Abdülvahit ÇAKIR, Gazi Üniversitesi 410
Türk Diline Müdahaleler ve Bilim Dili Türkçenin Geleceği Yrd. Doç. Dr. Hüseyin ÖZBAY, Gazi Üniversitesi 423
Yorum
1)
26 Temmuz 2017
1
1
26 Temmuz 2017
1"'`--
1
26 Temmuz 2017
1
1
26 Temmuz 2017
1